Prof. Dr. NADİR DEVLET'ten: 03/12/21

77 yaşına basarken eşim Güzin Beril Cansever bana tekrar büyük bir jest yaptı. O daha önce beni mutlu etmek için Tatarca öğrendi, bununla yetinmedi çok zor bir işe girişerek hayat hikayemi yazdı (Bir Ömre Altı Hayat Sığdıran- Nadir Devlet'in Yaşam Öyküsü). Bence hiçbir meslektaşımın eşi bunu yapmadı. Onların bazıları ancak dost ahbap ilişkileri ile kendi adlarına hatıra kitabı çıkartabildiler.

Eşimin alicenaplıkları bunlarla bitmedi. Her türlü ciddi rahatsızlığımda hastanelerde yanımda olması, arzularımı gözlerimden okumasını bir yana koyarsak, en son hediyesi beni ziyadesiyle mutlu etti. Bence hiçbir meslektaşım böyle şanslara sahip olmadı. Bunları kıskandırmak için değil, mutluluğumu sizlerle paylaşmak için yazıyorum. Çünkü bana nostaljik bir ofis, (belki de müze de diyebiliriz) açtı.

Şubat (2021) ayında yaşadığımız sitede, eve beş dakikalık mesafede 1+1 bir yönetim dairesi boşalınca talip olduk. Eşim ustalar tutarak banyodan mutfağa tadilat yaptırdı, duvar kağıdından yer döşemesine kadar değiştirerek orayı çok cici ve mükemmel bir ofise çevirdi. Biz de orayı kıyıda köşede saklanmış olan hatıra belgeler, fotoğraflar, diplomalar, plaketler, haritalar vs. ile donattık.

Kısacası ta Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsündeki bürom sanki canlanarak 20 yıl sonra geri dönmüş oldu. Şimdi her diplomama, teşekkür belgeme, plaketlerime, afişlere, fotoğraflara baktığımda gözümde ve ruhumda o günler canlanıyor. O heyecan ve güç dolu zamanlara dönüyorum.

Bu yaşta böyle bir hediyeye teşekkür sözü bulmak sanki mümkün değil. Çok fedakâr, kalbi sevgi dolu, enerjik, verdiği sözü tutan, o sözü yerine getirmek için canı çıksa da vazgeçmeyen eşime, bana yaptığı her şey için sonsuz şükranlarımı sunuyorum. Hakkını hiçbir zaman ödeyemeyeceğim.

ÇALIŞMA ODASI

Şimdi gelin sizleri nostaljik ofisim ile tanıştırayım. Pandemi geçtikten sonra sizleri ofisime beklerim.

Evden ofise gidiş 5 dakika sürüyor. Bence home office’te çalışanlar dışında hiç kimsenin bu kadar yakın iş yeri yoktur.

Dairenin genel görüntüsü, çalışma alanı ve oturma alanı

Tatar Hanları soyundan DEVLET-KİLDİ ailesinin şeceresi.

Arşiv malzemelerine göre nesil ile ilgili ilk veri 1390’a dayanıyor. Buna göre ailemizin kökünün en azından 631 yıl öncesine dayandığını ispatlayabiliyoruz. Diğer fotoğrafta Rusya’da Ufa şehrinde kurulan Meclies tatarskiy murz (Tatar mirzaları meclisi) veya Rusça adı ile Tatarsoye Dvoryanskoe Sobranie tarafından asaletimizin 27.10.1995 tarihinde tasdiklendiği bildiren belgenin görüntüsü var.

Aile Armasındaki Simgeler ise şu anlama geliyor:

Börk (armanın en üstünde): Devletkildiler’in yaşadığı Ryazan oblastı Kadom ve Kasimov kentlerinin 1781’de hazırlanan armalarında Kasım Hanlığının tacını belirten sembol.
Fazla bilgi için bk. http://www.civicheraldry.com/page/687 & http://www.civicheraldry.com/page/686

Kitap (üst ortada): Devletkildi ailesi mensuplarının eğitime ve bilime katkılarının simgesi.

Hilâl (üst sağda): Devletkildiler soyundan gelip Müslümanlığını koruyan aileleri belirten simge.

Tamga (üst solda): Altın Orda İmparatorluğu hâkimi Batu Hanın 13-14 yüzyılda sikkeler (madeni para) üzerinde kullanılan tamga sembolü.
Fazla bilgi için bk. HERALDRY\ONSNUMIS_ORG – THE RARE TARTAR-GENOESE COPPER COIN.htm

Tamga (ortada): ‘in yaşadığı Ryazan oblastı Kadom kentinin 1781’da hazırlanan armalarında mevcut olan gürz (tokmak) sembolü.
Fazla bilgi için bk. http://www.civicheraldry.com/page/687 & http://www.civicheraldry.com/page/686

Not: Bu armanın çizimi Murza (knyaz) Yulay Nadir oğlu Devletkildi tarafından gerçekleştirilmiştir. Aile hakkında daha fazla bilgiyi aşağıdaki linkte bulabilirsiniz:

https:// devletkildi.net

Çalışma odasından detaylar:

17 Nisan-20 Haziran 1991 UNESCO İpek Yolu Ekspedisyonu hatıraları

Dolap üstündeki ödül ve plaketler:

1999 Vali Erol Çakır’dan teşekkür;

2005 Kazan Şehri 1000. Yıl katkısı teşekkürü

2005 Türk Ocakları “İsmail Gaspıralı” toplantısındaki bildiri için teşekkür;

2018 Üsküdar Üniversitesi konferans için teşekkür;

2017 İstanbul Kültür A.Ş. Aytmatov toplantısına katkı için teşekkür.

20.10.2014 Tataristan Parlamento Reisi Möhemetşin tarafından “Tatar Halkı tarihin kültürünü öğrenme ve muhafaza ettiğiniz için teşekkür” belgesi;

"2015‘te Rusça çıkan “İsmail Gasprinski” adlı kitabınız çok satanlar listesinde 2. olarak ödüle layık bulunmuştur." Tataristan Kültür Bakanı Sibagatullin’in 2017’de imzaladığı belge;

10 Kasım 2006’da Kocaeli Kırım Tatarları tarafından teşekkür belgesi;

6 Kasım 1997’de Avusturya Schloss Rosenau’da “Eski Şark Musikisi ve müzikle tedavi okulu” tarafından verilen teşekkür belgesi;

24.05.1982 yılında 1905-1917 yılları arası Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi konulu tezi ile Pekiyi derece ile Edebiyat Doktoru (Ph.D) unvanı diploması. Bu eser dördü Türkçe, biri Tatarca, diğeri de Azerice olmak üzere altı baskı yaptı.

10.11.1986 ‘da Üniversitelerarası Kurulun Doçent unvanı ve yetkisi belgesi;

8 Kasım 1995 Türk Tarih Kurumu asli üyeliği belgesi.

AİLE KÖŞESİ

Ahtem İlyas (1892-1972).

Bugünkü Tataristan’ın Aktanış şehrinde doğmuş, 18 yaşında askere alınmış, süvari olarak 7 yıl batı ve doğu cephelerinde savaşmış. Ak Ordu komutanı Kolçak ile Baykal’ın kırılan buzları altında Çin sınırına kadar çekilmişler. Bu esnada kızıllara esir düşmüş, iki arkadaşı ile karda koşmalarını emretmişler ve arkalarından ateş açmışlar. Babam kurtulmuş ve yaralı bir arkadaşını sırtında taşıyarak Çin’e sığınmışlar. İşte bu vicdanlı şahıs 1,5 yaşında annem ile babam tutuklanınca beni, kendisi 54 yaşında iken evlatlığa almış, böylece beni Sovyetler eline düşmekten kurtarmış oldu.

Aynicemal Alukay (1906-1990)

Mançurya’nın Harbin şehrinde doğmuş. 1928 yılında evlenmiş. Beni evlatlığa aldığında 40 yaşındaydı ve Reşide adlı 21 yaşında bir kızı vardı.

Reşide Buri (1925-2019)

Anası gibi Harbin’de doğmuş, 1952’de Erdem Buri adlı biri ile evlenmiş, 30 yıl kadar Paris’te yaşamış ve 1990’lar sonunda İstanbul’a dönmüştü. Burada iken aileyi maddi olarak çok desteklemişti. O olmasa idi geçimimiz daha da zor olurdu.

Rukiye Muhammediş (1908-1989)

Bugünkü Tataristan’ın İdil kıyısında Tetüşi kasabası Ütemiş köyünde tüccar bir ailede doğmuş. Babası ile alış-veriş yaparak Çin ve Japonya’ya kadar girmişler. 1935’te tanınmış yazar ve siyasetçi M. Ayaz İshaki (İdilli) liderliğinde İdil-Ural Türk Tatarlarının federasyonunun 1935 yılında Mukden’deki kurultayına katılmış. Burada Federasyonun sekreteri olan müstakbel kocası İbrahim Devketkildi ile “Milli Bayrak” gazetesini çıkarmışlar. 1944 Temmuz’unda oğlu Nadir doğmuş. Ağustos 1945’te Sovyet askerleri Mançurya’yı işgal edince çift tutuklanmış, Rusya’ya götürülmüş onar yıl çalışma kampı ve beşer yıl sürgüne mahkûm edilmişler. 1946 Nisan’ında ise Çita hapishanesinde kızları Feride doğmuş.

İbrahim Devletkildi (1901-1961)

Petropavlovsk (bugün Kazakistan sınırları içindeki Kızılyar) şehrinde soylu Devletkildi ailesinde doğmuş. Bolşevik ihtilalinde her şeylerini kaybetmişler. İbrahim 17 yaşında askere yazılmış. Aklar savaşı kaybedince 1920’de Çin’e Harbin şehrine sığınmış. İlk karısı Raziye’den Saniye ve Şefika adlı kızları olmuş, 1937’de ondan boşanmış. Sonraki kaderi yeni karısı Rukiye’yle birleşmiştir.

Oğlum Yulay 1981 yılında München’de doğdu

Sabircan Muhammediş (... -1946)

Kızı Rukiye gibi aynı Tetüşi’de doğmuş ve sonunda Mançurya’da yerleşmiştir. Kızı ve damadı tutuklanınca 1,5 yaşında öksüz ve yetim kalan torununa bakmak zorunda kalmıştır. Fazla yaşamamış, torunu kimsesiz kalmış. Bir basiretli Yahudi tüccar durumu Tatar cemaatine bildirince varlıklı Tatarların hiçbiri çocuğu evlatlığa almaya yanaşmamış. Ancak kendileri fakir fakat kalpleri zengin Ahtem İlyas ailesi çocuğu evlat edinmeyi kabul edince Yahudi tüccar çocuğu tren ile Mukden’den Peking’e getirmiş ve yeni ailesine teslim etmiş ve onu yok olmaktan kurtarmışlar.

1935 Mukden (Şenyang) şehrinde Çin, Japonya ve Kore’deki Türk-Tatar İdil-Ural dernekleri kurultayına katılanların fotoğrafı

Feride Devletkildi (1946- ...)

Fizik Mühendisi, emekli. Kazan’da yaşıyor. 1946 Nisan’ında Çita hapishanesinde doğuyor. 3,5 yaşına kadar annesinin çalışma kampındaki yuvada kalıyor. Sonra onu meçhul bir kimsesizler yurduna alıyorlar. Annesi mahkumiyetini tamamlayınca her yere baş vuruyor ve 10,5 yaşındaki Feride’yi anne-babasının Sibirya’daki sürgündeki kolhoza (kolektif çiftlik) teslim ediyorlar. Burada okula gidiyor. Sürgün tamamlanınca baba yurdu Petropavlovsk’a dönüyorlar. Sonra Kazan Üniversitesinde fizik-matematik tahsili yapıyor. 1993’e kadar aile “vatan haini” damgasından kurtulamıyor.

Saniya Ötüş (1930- ...)

Mukden’de doğuyor. 1937’de anne-baba boşanınca Kore’ye göçüyorlar. Daha sonda amcaları Raziye hanımı ve kızlarını ABD’ye getirtiyor. Saniya’nın Şeyhullah (Tolley) adlı kocası, çok tanımış çizer oğlu Erol ve Almanca öğretmeni Zühre (Zizi) adlı kızı var.

Şafiga Daulet (1932- ...)

O da Mukden’de doğuyor. ABD’de tanıştığı Necati Gözübüyük’le evleniyor. Bu evlilikten Aylin Esma (2 oğlu var) ve Sibel Ela (bir oğlu var) adlı iki kızı oluyor. Boşanıyorlar, ABD’ye dönüyor, akademik kariyer yapıyor ve Doktor unvanı alıyor. Sonra Prof. Dr. Howard Reed ile evleniyor.

Oğlum Yulay (1981 München) üç yaşında iken İstanbul’a geldi. Yüksek tahsilini İngiliz Dili ve Edebiyatı üzerine yaptıktan sonra kabiliyeti doğrultusunda çalışmalarını ilerletti ve şu anda grafik tasarımcı olarak bir Fin firmasında online çalışmaktadır. Diğer yanımda büyük oğlum Giray (1973 München). Kendisi ilkokulu Almanya'da, orta ve liseyi İstanbul'da okudu. Lise tahsilini ABD New York'ta tamamladı ve üniversiteye burada başladı. Bilgisayar mühendisi olarak yirmi yıldır Amsterdam'da yaşıyor ve çalışıyor. Kucağımda ise torunum Batuhan (2007 Amsterdam).

Güzin Beril (Cansever) (1971 İstanbul) - Nadir Devlet (1944 Mukden)

***

21.06.2014’te Tataristan Cumhurbaşkanı Röstem Minğnihanov’tan 75. Yaşım için kutlama mesajı ve Tataristan’ın Türkiye’deki yetkili temsilcisi Aydar Gaşigullin’den aynı mahiyette kutlama mesajı.

SALON

5 Ekim 2002 “Söyembike ve1552 Kazan şehitlerini anma günü” afişi

28 Mayıs 2005 “Kazan şehrinin kuruluşunun 1000. Yılı Sempozyumu” afişi

Kazan Kremlini Silueti

1 Mart 1918’de kurulması projelenen İdil-Ural Devletinin (Volga-Ural State veya Идел-Урал Штаты) haritası

Türk Dilleri Haritası

23 Ocak 2006’da başlayıp 8 hafta süren “Gamalı Haç ile Kızıl Yıldız arasında” TRT belgeseli. Yapımcı: Neşe Sarısoy Karatay; Danışmanlar: Nadir Devlet ve Patrik von zur Mühlen

Kazan Tatar, Kırım Tatar, Kırgız milli ve Baykal Gölünü Koruma için hazırlanan şapkalar

Orta Asya hançerleri

12 May 1997’de M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsünde yapılan First International Conference on Cooperation of Turkey and Korea, toplantı münasebeti Hankuk Üniversitesi Uluslararası İlişkileri tarafından verilen hediye